8 perspectieven op diep innerlijk werk -
De weg naar persoonlijke en professionele groei
De weg naar persoonlijke en professionele groei
Deel 5 van 8: Culturele conditionering overwinnen
2 november 2022
Dit is deel vijf van een achtdelige serie over diep innerlijk werk bij het Evolute Instituut. Kijk voor de andere delen op:
- Artikel 1: Onze innerlijke vrijheid vergroten
- Artikel 2: Bewegen naar hogere denkwijzen
- Artikel 3: Van ontkoppeling naar herverbinding & trauma aanpakken
- Artikel 4: Genezing van psychologische verwondingen en het werk van verdriet
- Artikel 5: Culturele conditionering overwinnen
- Artikel 6: Psychologische flexibiliteit vergroten
- Artikel 7: Integratie bevorderen door en buiten psychedelisch werk
- Artikel 8: Wijsheid verwerven voor een goed leven
Het verdeelde brein & onze disbalans
De grote psychiater en filosoof Ian McGilchrist[1] heeft baanbrekend werk verricht op het snijvlak van de hemisferische organisatie van onze hersenen en de westerse samenleving/cultuur.
Volgens McGilchrist's boek "The Master & His Emmisary", waarin hij 20 jaar wetenschappelijk onderzoek heeft samengevat, is het geen toeval dat de hersenen verdeeld zijn in twee aparte hersenhelften. In feite genereren deze hersenhelften niet alleen verschillende modaliteiten om over de wereld te denken, maar ze genereren ook ervaringswerelden en bieden zo verschillende manieren om in de wereld te zijn.
Met een verdeeld brein kunnen mensen en dieren zich specialiseren in verschillende taken. Grofweg is de linker hersenhelft gespecialiseerd in het letten op onze behoeften. Het creëert een "digitale kopie" van de wereld die ons helpt bij het manipuleren en navigeren. Taal is bijvoorbeeld een geabstraheerde en expliciete manier om de wereld in kaart te brengen en te manipuleren. We gebruiken abstracte woorden om te "her-presenteren" wat niet echt "aanwezig" is. De linkerhersenhelft is gericht op het vinden van patronen die bekend, lineair, voorspelbaar, stabiel en in categorieën in te delen zijn, zodat we onze kennis kunnen verzamelen en benutten. Kennis is abstractie, dus de linkerhersenhelft geeft minder om wat er werkelijk in de wereld gebeurt, maar meer om wat we erover weten en hoe we er zoveel mogelijk controle over kunnen krijgen. Het blinkt uit in gerichte aandacht die details analyseert en de wereld opsplitst in zijn afzonderlijke onderdelen. Mechanica en bruikbaarheid zijn het belangrijkst. Men streeft naar lokale, korte-termijn en onmiddellijke resultaten. De linkerhersenhelft probeert dus zekerheid en nut te maximaliseren.
Foto door Priyanka Singh op Unsplash.
De rechterhersenhelft daarentegen houdt zich bezig met nieuwigheid en met wat er gebeurt in onze externe omgeving. Hij is niet zozeer geïnteresseerd in details als wel in het grote geheel, in de heelheid, harmonie en eenheid van de dingen om ons heen. Hij is minder gespecialiseerd in exploitatie dan in exploratie: hij houdt zich niet bezig met het vergaren van kennis over de wereld en het maken van modellen, maar eerder met de wereld direct ervaren en diepgaand begrijpen. De rechterhersenhelft kan onzekerheid verdragen, leeft in het impliciete en ziet dingen in hun context met de volledige levendigheid van alle vijf zintuigen (en niet in abstractie). Hij is meer bezig met onze relatie tot de wereld en met zijn dan met doen.
De rechterhersenhelft - de oorspronkelijke meester
Hoewel beide hersenhelften van vitaal belang zijn voor onze overleving als soort, is de relatie tussen beide niet op gelijke voet gegrond. McGilchrist verzamelt bewijs dat alleen de rechterhersenhelft in staat is om te synthetiseren wat beide hersenhelften weten. In die zin heeft het ontologische voorrang en primaat en verdient het dus de benaming "De Meester".
Gedachten en betekenis komen bijvoorbeeld (meestal onbewust) eerst uit de rechterhersenhelft en worden pas daarna in de linkerhersenhelft in taal vertaald. Evenzo komen affecten en emoties (rechterhersenhelft) vóór gedachten (linkerhersenhelft).
Sommige onderzoeken gaan zelfs nog verder en hun resultaten hebben geleid tot uitbarstingen in debatten over onze vrije wil: Zo toonde de fysioloog Benjamin Libet eind jaren zeventig in zijn experimenten aan dat Het motorisch centrum van de hersenen is al begonnen met de voorbereiding van een lichaamsbeweging voordat men zich er zelfs maar van bewust wordt dat men besloten heeft om deze beweging uit te voeren. Het tijdsinterval tussen de activatie van het motorisch centrum en het bewustzijn om te bewegen is ongeveer 0,35 seconden. De daadwerkelijke lichaamsbeweging vindt dan ongeveer 0,2 seconden later plaats.
Ironisch genoeg is het meestal de linkerhersenhelft die denkt dat hij de dingen onder controle heeft, maar wat hij doet is alleen maar opnieuw presenteren wat al aanwezig is in de rechterhersenhelft.
Foto door Matthias Oberholzer op Unsplash.
Van de trouwe dienaar de meester maken
Een van de belangrijkste bevindingen van McGilchrist is dat we in het Westen een bepaald deel van de capaciteiten van onze hersenen - in de linker hersenhelft - hebben bevoorrecht boven andere capaciteiten die in de rechter hersenhelft zijn geworteld. In de afgelopen drie millennia hebben we verafgoodde logica, analyse en taal (linkerhersenhelft) boven belichaamde cognitie, contextueel bewustzijn en bewustzijn van onszelf als levende wezens in relatie (rechterhersenhelft). De "meester", de rechterhersenhelft, is aan de kant geschoven en wat de "trouwe dienaar" had moeten zijn - de logica en de rede van de linkerhersenhelft - is tot koning gekroond.
Bij het Evolute Institute onderschrijven we de visie en analyse van Ian McGilchrist - die ook wordt weerspiegeld in de zeer waardevolle geschriften van Tom Morgan.[2] die deze inzichten vertaalt naar de wereld van investeren en leiderschap. We zijn vast komen te zitten in intellectuele lussen, ervaren een epidemie van digitale abstractie, afscheiding van de natuurlijke wereld en dominantie van lineair, reductionistisch denken.[3]
Foto door Ash Edmonds op Unsplash.
Tot overmaat van ramp heeft het heersende dogma van de geabstraheerde logica dat het grootste deel van onze culturele aannames doordringt - van onderwijs op de basisschool tot besluitvorming in het bedrijfsleven - ervoor gezorgd dat we de gevoelde werkelijkheid van ons lichaam steeds meer negeren. Om precies te zijn heeft het westerse concept van de Verlichting een verhaal van de superieure linkerhersenhelft gecreëerd dat een scheiding (dualisme) in ieder van ons heeft afgedwongen - de scheiding tussen de voelende en voelende intelligentie van het lichaam (de "felt sense" volgens Eugene Gendlin).[4]) en de intellectuele intelligentie van de geest. René Descartes' beroemde citaat "cogito, ergo sum" (Ik denk, dus ik ben) heeft gediend als de stilzwijgende intellectuele blauwdruk voor onze diepste culturele conditioneringen. Descartes zag mensen slechts als machines en wantrouwde zijn zintuigen om "waanzin" te voorkomen.
Des te meer heeft het feit dat we als samenleving collectief de linker hersenhelft hebben verkozen boven de rechter, een impliciete hiërarchie in het leven geroepen: idee boven gevoel, hoofd boven lichaam, doen boven zijn, geest boven materie, mens boven natuur en man boven vrouw. Door steeds meer "gevangen te zitten in de gevangenis van onze hersenpan"...[5] vinden we het steeds moeilijker om ons te verbinden met de wereld om ons heen. Zoals we ons verhouden tot ons lichaam, zo verhouden we ons tot de wereld. In plaats van ons werkelijk aan te sluiten bij de levende wereld en deze te ervaren door middel van een belichaamde gevoeligheid, analyseren we deze uiteindelijk alleen nog maar, denken we erover na en evalueren we deze in abstracte vormen. Onze rationalistische, technocratische en materialistische manier om ons tot de wereld te verhouden heeft ernstige gevolgen: endemische eenzaamheid, een diep gevoel van afgescheidenheid, verlies van betekenis en oriëntatie in het leven.
Foto door Gaspar Uhas op Unsplash.
Onze twee hersenhelften weer in evenwicht brengen
Ironisch genoeg zien we niet in dat wat ons tegenhoudt juist de aannames zijn die we hebben geaccepteerd als de normale gegevenheden van onze wereld. We zijn hard op zoek naar nieuwe ideeën en concepten die onze existentiële nood zullen oplossen. We proberen onszelf uit onze benarde situatie te denken. Maar, zoals Philip Shepherd op briljante wijze opmerkt: "...ideeën, hoe goed bedoeld ook, hebben de neiging om het dominante hoofd te voeden en te versterken; zelfs als ze de tirannie matigen, versterken ze het recht om te heersen."
Dat betekent dat we, als we weer holistisch willen gedijen, verder moeten gaan dan alleen ideeën: we moeten onze hemisferische krachten weer in balans brengen. Hiervoor moet de rechterhersenhelft zijn rechtmatige plaats als "meester" terugkrijgen, met logica, analytisch redeneren en taal als zijn nuttige hulpmiddelen, zodat de linkerhersenhelft weer de trouwe dienaar van het hele systeem wordt. Dit zal ook onze relatie met ons lichaam herconfigureren, zodat we eindelijk weer de heelheid van onszelf kunnen voelen in de wereld waartoe we behoren.
Er is een nieuwe belichaamde mentaliteit voor leiders nodig die de wereld van de twee hersenhelften overbrugt en in balans brengt en onze culturen in organisaties en in onze samenlevingen weer op één lijn brengt. Dit is wat de oude Taoïstische Meesters al intuïtief aanvoelden - we moeten leren hoe we met het systeem kunnen dansen en er op een co-creatieve manier mee kunnen evolueren. En dan zouden we niet alleen kunnen voelen dat ons leven zinvol en verbonden is, maar zouden we ook weer de vreugde kunnen ervaren van volledig in leven zijn.
Foto door Hu Chen op Unsplash.
Het gevoel dat je leeft weer aanwakkeren
"Mensen zeggen dat we allemaal op zoek zijn naar de zin van het leven. Ik denk niet dat we daar echt naar op zoek zijn. Ik denk dat we op zoek zijn naar een ervaring van leven."
- Joseph Campbell.
In een notendop is dit waar we de deelnemers aan onze retraiteprogramma's in ondersteunen: zich diepgaand verbinden met zichzelf en anderen en hun pas ontdekte wijsheid in de wereld brengen. De benodigde stappen zijn het overwinnen van onze culturele conditionering, het opnieuw in balans brengen van de hemisferen of "manieren om in de wereld te staan", en een herverbinding met onze oorspronkelijke essentie van vitaliteit. Allemaal stappen die vergemakkelijkt kunnen worden door het bewuste gebruik van legale psychedelica (psilocybine bevattende truffels) in een veilige en ondersteunde omgeving.
De vraag die we onszelf allemaal regelmatig kunnen stellen is: Wat is mijn onderliggende conditionering die me ervan weerhoudt om te floreren?
Hoe dan ook, zoals we al hebben aangegeven, zijn ideeën niet genoeg om onze verborgen lagen van conditionering te overwinnen. We moeten van ganser harte in de gevoelde ervaring ervan duiken. Het psychedelische retraite programma EvoLEAD biedt ruimte voor zulke diepe duiken en voor een nieuwe afstemming tussen de hersenhelften en tussen ons hoofd, ons hart en ons lichaam.
In het volgende artikel gaan we in op het 6e perspectief op diep innerlijk werk - het vergroten van onze psychologische flexibiliteit:
- Artikel 6: Psychologische flexibiliteit vergroten
Voor het geval je het leuk vond om te lezen en dat nog niet hebt gedaan: bekijk de vorige artikelen van deze serie:
Foto door Linus Nylund op Unsplash.
Abonneer je op de nieuwsbrief voor inzichten
Hooguit eens per 2 weken.
Afbeeldingen
Artikel Omslag: Foto door David Matos op Unsplash.
Referenties:
[1] McGilchrist, Ian (2019): De meester en zijn afgezant: The Divided Brain and the Making of the Western World. Yale University Press; Nieuwe uitgebreide editie.
[2] Tom Morgan (KCP Groep) (14 mei 2021): Vier inzichten uit "De meester en zijn afgezant". https://thekcpgroup.com/insights/four-insights-from-the-master-and-his-emissary.
[3] Bijvoorbeeld hier https://thekcpgroup.com/insights/the-attention-span-the-view-from-orbit of hier https://thekcpgroup.com/insights/the-attention-span-be-the-butterfly.
[4] Gendlin, Eugene (2003): Focussen: Hoe je direct toegang krijgt tot de kennis van je lichaam. Ruiter.
[5] Shepherd, Philip (2010): Nieuw Zelf, Nieuwe Wereld: Onze zintuigen terugvinden in de eenentwintigste eeuw. North Atlantic Books; Oorspronkelijke uitgave.